تاثیر مصرف مرغ بر کیفیت باروری: بررسی علمی، آسیب‌ها و راهکارهای جایگزین گیاهی

تاریخ : 1404.08.25

نویسنده : MagAdmin

نظرات : 0

مقدمه

در دنیای امروز، تغذیه یکی از ارکان اساسی سلامت عمومی است، و باروری – چه در زنان و چه در مردان – از جمله زمینه‌هایی است که ارتباط نزدیکی با آن دارد. بسیاری از زوج‌ها در سراسر جهان با مسأله ناباروری روبه‌رو هستند و مطالعات گسترده‌ای تلاش می‌کنند فاکتورهای محیطی، سبک زندگی و رژیم غذایی را به‌عنوان عوامل قابل‌تغییر در ناباروری بررسی کنند.

یکی از اجزای رایج در رژیم غذایی بسیاری از خانواده‌ها، مرغ است. مرغ به‌دلیل دسترسی آسان، قیمت نسبتا پایین و پروتئین بالا، به‌عنوان منبع پروتئینی انتخاب بسیاری از افراد است. اما آیا مصرف مرغ می‌تواند بر باروری تاثیر منفی بگذارد؟ آیا مصرف مرغ یا مسیر پرورش مرغ صنعتی ممکن است کیفیت تخمک یا اسپرم را کاهش دهد؟ در این مقاله، براساس شواهد علمی، به بررسی تأثیرات مثبت و منفی مصرف مرغ بر باروری می‌پردازم، سپس مضرات مصرف محصولات حیوانی را توضیح می‌دهم و در نهایت منابع گیاهی جایگزین را معرفی می‌کنم که می‌تواند هم سلامت باروری را حمایت کند و هم خطرات احتمالی رژیم گوشتی را کاهش دهد.

بخش اول: شواهد علمی درباره رابطه مرغ و باروری

۱. بینش از مطالعات بزرگ اپیدمیولوژیک

یکی از مطالعات کلیدی در این زمینه توسط Chavarro و همکاران (۲۰۰۸) انجام شد. در این پژوهش، بیش از ۱۸٬۵۵۵ زن بررسی شدند و ارتباط بین مصرف پروتئین حیوانی (شامل گوشت مرغ، گوشت قرمز و سایر منابع حیوانی) و ناباروری ناشی از اختلال تخمک‌گذاری (ovulatory infertility) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد زنانی که بیشترین مقدار پروتئین حیوانی را مصرف می‌کردند، ۴۱٪ بیشتر در خطر ناباروری تخمک‌گذاری بودند در مقایسه با کسانی که کمترین مصرف را داشتند. PubMed+2ResearchGate+2
همچنین، جایگزینی فقط ۵٪ از انرژی دریافتی از پروتئین حیوانی به‌صورت پروتئین گیاهی با سبزیجات (مانند حبوبات، مغزها و غیره) با کاهش بیش از ۵۰٪ خطر ناباروری تخمک‌گذاری همراه بود. PMC+2PubMed+2

این یافته، اهمیت منبع پروتئین (حیوانی در مقابل گیاهی) را در سلامت باروری زنان برجسته می‌کند.

۲. مکانیزم‌های زیست‌شناختی احتمالی

چرا مصرف مرغ یا به‌طور کلی پروتئین حیوانی می‌تواند باروری را تحت تأثیر قرار دهد؟ برخی مکانیسم‌های احتمالی عبارت‌اند از:

پاسخ انسولینی: مصرف پروتئین حیوانی (گوشت) پس از خوردن می‌تواند پاسخ انسولینی قوی‌تری نسبت به پروتئین گیاهی ایجاد کند. این افزایش انسولین ممکن است بر تعادل هورمون‌های درگیر در تخمک‌گذاری تأثیر بگذارد. Clinician.com+1
فاکتور رشد مشابه انسولین (IGF‑I): برخی مطالعات پیشنهاد می‌دهند که پروتئین حیوانی می‌تواند سطح IGF‑I را افزایش دهد که به نوبه خود در اختلالات تخمک‌گذاری نقش دارد. Brieflands
تعادل ترکیب چربی‌ها و پروتئین: منبع پروتئین حیوانی اغلب با چربی اشباع همراه است که می‌تواند سلامت متابولیک را تحت تأثیر قرار دهد، در حالی که پروتئین گیاهی معمولاً چربی اشباع کمتری دارد و ممکن است پاسخ التهابی پایین‌تری ایجاد کند.

۳. شواهد بیشتر در زوج‌هایی که از روش‌های کمک باروری استفاده می‌کنند

یک مطالعه در مرکز باروری (Fertility Center) یکی از مراکز درمان ناباروری نشان داد که مصرف گوشت (شامل مرغ) قبل از تلاش برای باروری با روش کمک باروری (ART) با برخی نتایج مرتبط است. PubMed+1
با این ‌حال، در این مطالعه خاص، در حالی که مصرف مرغ (poultry) با افزایش نرخ باروری اولیه (fertilization) مرتبط بود، اما این تأثیر در تمام مراحل (مانند بارداری بالینی یا تولد زنده) به‌طور قاطع بهبود نیافت. PubMed+1
یعنی مصرف مرغ ممکن است در برخی موارد کمک کند تا اسپرم بارور کردن تخمک بهتر شود، اما این لزوماً به افزایش نرخ زایمان تبدیل نمی‌شود.

۴. مطالعات حیوانی

یک مطالعه روی خوک‌ها یا جوندگان، نشان داده است که مصرف گوشت مرغ تجاری (مرغ پرورش یافته با جیره معمولی) می‌تواند تعادل هورمون‌های جنسی (مثل استروژن، تستوسترون، پروژسترون) را در بدن ماده‌ها تغییر دهد. PubMed
در آن مطالعه، سطح کلسترول سرمی بالا می‌رفت و تعادل هورمونی مختل می‌شد، که به‌عنوان یک عامل خطر برای مشکلات تخمدانی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) مطرح شده بود. EMRO Dashboards+1
اختلالات هورمونی نیز می‌تواند چرخه‌های نامنظم قاعدگی و اختلال در تخمک‌گذاری را به‌همراه داشته باشد که نهایتا احتمال باروری را کاهش می‌دهد.

بخش دوم: مضرات مصرف مرغ و محصولات حیوانی در زمینه باروری

با توجه به شواهد فوق، مصرف مرغ و به‌طور کلی محصولات حیوانی ممکن است تأثیرات چندوجهی منفی بر باروری داشته باشد. در این بخش، چند نکته مهم را بررسی می‌کنم:

افزایش خطر ناباروری تخمک‌گذاری
همان‌طور که در مطالعه Chavarro دیده شد، مصرف بیشتر پروتئین حیوانی به‌ویژه از منابعی مثل مرغ و گوشت قرمز، با افزایش خطر ناباروری ناشی از اختلال در تخمک‌گذاری همراه است. PubMed+2ScienceDirect+2
پاسخ نامتعادل انسولین و متابولیسم
افزایش پاسخ انسولینی و تغییر در متابولیسم گلوکز و چربی از طریق مصرف پروتئین حیوانی می‌تواند بر محیط هورمونی تأثیر بگذارد، به‌ویژه در زنانی که زمینه اختلالات متابولیک مثل مقاوم شدن به انسولین دارند.
اثرات التهابی و استرس اکسیداتیو
بسیاری از محصولات حیوانی، به‌خصوص گوشت فرآوری‌شده، می‌توانند سبب افزایش التهاب و استرس اکسیداتیو شوند. این وضعیت نامطلوب می‌تواند به آسیب به سلول‌های تخمک یا اسپرم منجر شود و به کاهش کیفیت باروری کمک کند. مطالعات مروری نشان داده‌اند که رژیم غذایی پرچربی حیوانی می‌تواند التهاب و فشار اکسیداتیو را افزایش دهد. mdpi.com
آلودگی‌های محیطی و هورمونی
مرغ‌های پرورشی صنعتی ممکن است حاوی ترکیباتی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، هورمون‌ها یا سایر افزودنی‌ها در غذا یا جیره باشند که پس از مصرف گوشت، وارد بدن انسان می‌شوند. برخی منابع غیررسمی و گزارش‌های عمومی (گرچه با درجات مختلف اعتبار) هشدار داده‌اند که قسمت‌هایی از این ترکیبات می‌توانند بر تعادل هورمونی در بدن انسان تأثیر بگذارند. NiniBan
همچنین، مصرف محصولات حیوانی ممکن است بار رادیکال‌های آزاد را بالا ببرد و در درازمدت باعث آسیب سلولی شود.
وزن و دسترسی کالری بالا
رژیم‌هایی که بار پروتئینی حیوانی بالایی دارند اغلب با چربی‌های اشباع شده و کالری بیشتر همراه‌اند. این ترکیب می‌تواند به افزایش وزن کمک کند که خود یکی از عوامل خطر در ناباروری به خصوص در اختلالات قاعدگی و تخمک‌گذاری است. در مطالعات مروری نیز اشاره شده که مصرف چربی اشباع بالا و گوشت قرمز یا فرآوری‌شده با کاهش باروری مردان و زنان مرتبط است. jbums.org

بخش سوم: مزایای مصرف منابع گیاهی به عنوان جایگزین

اگر نگرانی درباره تأثیر مرغ یا پروتئین حیوانی بر باروری وجود دارد، چه گزینه‌هایی گیاهی وجود دارد که بتواند هم نیاز پروتئینی را تأمین کند و هم ریسک را کاهش دهد؟ در اینجا برخی از مزایای منابع گیاهی و توصیه‌هایی به چشم می‌خورد:

پروتئین گیاهی و کاهش خطر ناباروری
همان‌طور که در مطالعه Chavarro دیده شد، جایگزینی تنها ۵٪ از کالری دریافتی حیوانی با پروتئین گیاهی (مانند حبوبات، عدس، مغزها، لوبیا، توفو) می‌تواند بیش از ۵۰٪ خطر ناباروری تخمک‌گذاری را کاهش دهد. PMC+2ResearchGate+2
این کاهش قابل توجه، نشان‌دهنده قدرت بزرگ تغییر کوچک در رژیم غذایی است.
پاسخ انسولینی ملایم‌تر
پروتئین گیاهی معمولا پاسخ انسولینی کمتری نسبت به پروتئین حیوانی دارد. این امر می‌تواند به ثبات بیشتر قند خون و محیط هورمونی مناسب‌تر برای تخمک‌گذاری کمک کند. Clinician.com+1
کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب
منابع گیاهی مانند غلات کامل، سبزیجات، میوه‌ها، مغزها و دانه‌ها سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، فیتوکمیکال‌ها و فیبر هستند که کمک به کاهش التهاب و محافظت سلولی می‌کنند. mdpi.com
این ترکیب می‌تواند سلامت سلول‌های جنسی (تخمک و اسپرم) را بهتر حفظ کند.
بهبود متابولیسم عمومی و وزن
رژیم گیاهی به‌طور طبیعی کالری‌کمتری دارد (در بسیاری از حالات) و به کنترل وزن یا کاهش وزن کمک می‌کند؛ موضوعی که خود به بهبود باروری کمک می‌کند. همچنین، مصرف فیبر زیاد در رژیم‌های گیاهی به ارتقای سلامت گوارش و کاهش بار رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند.
پایداری اخلاقی و محیطی
در کنار فواید برای باروری، رژیم گیاهی اغلب مزایای زیست‌محیطی دارد (مصرف کمتر منابع آب، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای) و از جنبه اخلاقی نیز می‌تواند ترجیح داده شود. برای افرادی که به سلامت خود و همچنین سلامت کره زمین اهمیت می‌دهند، این یک گزینه جذاب است.

بخش چهارم: توصیه‌های عملی برای کسانی که نگران باروری هستند

اگر شما یا شریکی که برای باروری اقدام کرده‌اید، نگرانی‌هایی درباره تأثیر مرغ یا سایر محصولات حیوانی دارید، این توصیه‌ها می‌تواند مفید باشد:

تنظیم تدریجی رژیم
به‌جای حذف ناگهانی مرغ یا همه گوشت، می‌توانید کم‌کم بخشی از پروتئین حیوانی را با حبوبات، مغزها یا توفو جایگزین کنید. حتی جایگزینی جزئی می‌تواند تأثیر مثبت داشته باشد.
افزایش تنوع گیاهی
غذاهای گیاهی متنوعی مانند عدس، نخود، لوبیا، تامین خوبی از پروتئین گیاهی فراهم می‌کنند. ترکیب آن‌ها با غلات کامل (مثلاً برنج قهوه‌ای، جو، کینوا) باعث می‌شود پروتئین کامل‌تری دریافت کنید.
ترکیب با سبک زندگی سالم
رژیم غذایی مهم است، اما باروری تحت تأثیر عوامل دیگری هم هست: خواب مناسب، مدیریت استرس، فعالیت بدنی، وزن سالم. ترکیب یک رژیم گیاهی با این مؤلفه‌ها بیشترین تأثیر را خواهد داشت.
مشورت با متخصص تغذیه یا پزشک
به‌خصوص اگر شما یا شریک‌تان در حال گذراندن درمان ناباروری هستید (مثل IVF)، بهتر است رژیم غذایی‌تان را با یک متخصص تغذیه طراحی کنید تا نیازهای خاص شما (پروتئین، کالری، آهن، روی و غیره) تأمین شود بدون ایجاد عوارض ناخواسته.
پی‌گیری و باز‌نگری
بعد از تغییر رژیم، می‌توانید وضعیت هورمونی (مثلاً هورمون‌های تخمدانی)، وزن و عملکرد قاعدگی را نظارت کنید. اگر تغییری در باروری مشاهده نکردید، می‌توانید راهبردها را بازبینی کنید یا اصلاحات بیشتری انجام دهید.

جمع‌بندی

در نهایت، شواهد علمی نشان می‌دهند که مصرف پروتئین حیوانی – به‌ویژه گوشت مرغ – ممکن است با برخی اختلالات باروری، به‌خصوص ناباروری ناشی از تخمک‌گذاری، مرتبط باشد. مطالعات بزرگ مانند آنچه توسط Chavarro انجام شده، نشان داده‌اند که جایگزینی حتی بخش کوچکی از پروتئین حیوانی با منابع گیاهی می‌تواند به‌طور قابل توجهی خطر ناباروری را کاهش دهد.

همچنین، مکانیسم‌های زیست‌شناختی مانند پاسخ انسولینی، سطح IGF‑I، استرس اکسیداتیو و التهاب، همگی ممکن است توضیح‌دهنده این ارتباط باشند. از سوی دیگر، مصرف مرغ یا محصولات گوشتی صنعتی ممکن است با ترکیبات مضر مانند هورمون‌ها یا آنتی‌بیوتیک‌ها همراه باشد که بر سلامت هورمونی تأثیر منفی دارد.

به همین دلیل، توصیه می‌شود افرادی که به باروری خود اهمیت می‌دهند، رژیم‌شان را مورد بازنگری قرار دهند و حداقل بخشی از پروتئین حیوانی را با منابع گیاهی جایگزین کنند. این تغییر نه تنها می‌تواند باروری را بهبود دهد، بلکه سلامت عمومی، وزن بدن و کیفیت زندگی را نیز ارتقا بخشد. در نهایت، تغییرات تدریجی، مشورت با متخصص و سبک زندگی سالم ترکیبی پایدار و مؤثر برای حمایت از باروری خواهد بود.

منابع

Chavarro JE, Rich-Edwards JW, Rosner BA, Willett WC. Protein intake and ovulatory infertility. American Journal of Obstetrics & Gynecology. 2008;198(2):210.e1–210.e7. PMC+1
Marcolina ST. The Effect of Lifestyle and Diet on Fertility: Focus on Diet and Specific Nutrients. Clinician.com. Clinician.com
Łakoma K, Kukharuk O, Śliż D. The Influence of Metabolic Factors and Diet on Fertility. Nutrients. 2023. mdpi.com
Hajishafiee M, et al. Dietary patterns and ovulatory infertility: a case-control study. Journal of Nutritional Science & Dietetics. 2017. jnsd.tums.ac.ir
Aoun A, et al. Can Nutrition Help in the Treatment of Infertility? Preventive Nutrition and Food Science. 2021. pnfs.or.kr
سمانتیک‌اسکالر. Diet and Lifestyle in the Prevention of Ovulatory Disorder Infertility. Semantic Scholar. Semantic Scholar
Sumس (دانشگاه علوم پزشکی). نقش تغذیه و سبک زندگی بر سلامت باروری.SUMS
Civilica. بررسی ارتباط الگوهای غذایی با وضعیت ناباروری و برخی فاکتورها.Civilica
DrAspirin.ir. غذاهای مضر برای باروری.دکتر آسپرین
Elmnet.ir. تأثیر تغذیه‌ای بر ناباروری (مصاحبه با دکتر لادن گیاهی).ElmNet